Şahin

Yaygın olarak bomba, mayın ve torpidolarda patlayıcı madde olarak kullanılan TNT'nin yok edilmesi için Amerika'da uygulanmakta olan bir yöntem Türkiye'ye taşındı. Kimya dilinde Trinitrotoluen olarak bilinen kimyasal patlayıcı TNT'nin toprağa karışımından meydana gelen kanserojen etkiyi sıfırlamak üzere Bilkent Üniversitesi Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi (UNAM), Makine Kimya Enstitüsü ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından bir çalışma yürütülüyor. Kanserojen özellikler taşıyan ve doğada temizlenemeyen TNT geliştirilen özel bir sistem ile biyolojik olarak zararsız hale getiriliyor. Bakteri, birleştiği diğer etkenlerinde yardımıyla TNT patlayıcısını gübreye dönüştürüyor.



Uzmanlar mayınların içinde bulunan TNT’nin toprağa karışması nedeniyle mayın temizlenen bölgelerde tarım yapılması doğru olmadığı görüşünü dile getiriyor. Geçtiğimiz yıl Türkiye-Suriye sınırındaki mayınlı arazinin temizlenip tarıma açılması ile gündeme gelen mayınlı araziler, geliştirilen bu teknoloji ile tamamen sağlıklı ürün geliştirilmesine imkan tanır hale gelecek.

Doktorasını Hücre Biyolojisi üzerine New York'taki dünyaca ünlü Columbia Üniversitesi'nde yapan Turgay Tekinay, Amerika'da uygulanmakta olan biyolojik yollarla TNT'nin etkisinin yok edilmesi tekniğinin Türkiye'de hayata geçireleceğini söyledi.

ABD'nin 1984 yılından beri TNT üretimi yapmadığına dikkat çeken Tekinay, Türkiye'de ne kadar arazinin TNT'li olduğu ile ilgili bir verinin olmadığını söyledi.

Özellikle arazilerin mayından temizlendikten sonra da toprağa karışmış TNT etkisinden kurtulmadığına vurgu yapan Tekinay, iki yıl sürecek proje tamamlandığında geliştirilen sistemle Türkiye'de TNT karışmış toprakların tamamen kanserojen maddeden temizlenebileceğini ifade etti.

Tekinay, araştırmalarına Bilkent Üniversitesi'nde devam ederken, projenin mali desteğini MKE ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı üstlenmiş durumda.

ABD'de TNT karışmış bir arazinin temizlenmesi ton başına 200-300 dolar civarı olduğunu kaydeden Tekinay, Amerikan ordusunun halen TNT etkilerini yok eden laboratuvar ortamında geliştirilmiş bakteriler kullanıldığını, bu bakterilerin aynısını kendilerinin de geliştirdiğini vurguluyor.

Proje hayata geçtiğinde MKE, biyolojik yollarla TNT'nin yok edilmesi projesini kendi fabrikalarında kullanabildiği gibi yurt dışında ihtiyaç duyan ülkelere satabilecek.

TNT NASIL BULUNDU?
TNT, ilk kez 1863 yılında Alman kimyager Joseph Wilbrand tarafından sentezlendi. Uzun yıllar boyunca patlayıcı özelliği keşfedilmeyen TNT, boyar madde olarak kullanıldı. TNT’nin patlayıcı özelliğinin keşfiyle birlikte önce 1902 yılında Almanlar, 1907'de de İngilizler tarafından kullanıldı.

CANLILAR ÜZERİNDE ETKİLERİ
TNT'nin tozu cildin, tırnakların, saçın ve mukozanın sararmasına, deriye değmesi ise kaşıntılı ekzemaya sebep olur. Nefesle veya yutma ile vücuda girmesi mide rahatsızlıklarına, zehirlenmeye, bazı kimselerdeyse böbrek ve idrar yolları hastalıklarına, hatta komaya sebep olur. Birinci Dünya Savaşı’nda TNT ile içiçe çalışan kadın cephane işçilerinin deri renklerinin sarardığı görüldü.